8. ŚLĄSKI TYDZIEŃ - program
15 – 26 listopada 2024 r.
Śląski Tydzień jest organizowany przez Miejską Bibliotekę Publiczną w Gliwicach od 2016 r. i już na stałe wpisał się w kalendarz wydarzeń kulturalnych. Jego założeniem jest otwarcie przestrzeni do prezentacji szeroko pojętej historii, kultury, sztuki i muzyki Śląska poprzez różnorodne formy aktywności: spotkania autorskie, warsztaty, wystawy. Szczególny nacisk położony jest na promocję literatury, a przez to i gwary.
PROGRAM:
SPOTKANIA AUTORSKIE:
Miasteczko Panna Maria. Spotkanie z Ewą Winnicką
15 listopada 2024 r., godz. 18.00
W poniedziałek 3 grudnia 1854 roku do portu w Galveston w Zatoce Meksykańskiej w stanie Teksas przypłynęły dwa statki pasażerskie. Wiozły 482 pasażerów, w tym grupę chłopów ze wsi Płużnica Wielka na Śląsku. Przybyli na zaproszenie księdza Leopolda Moczygemby, który obiecał im, że znajdą tu raj na ziemi. Po zejściu z pokładu wyruszyli na podbój Dzikiego Zachodu, włączając się w tok amerykańskiej historii. Założyli osady Panna Maria, Cestohowa i Kosciusko, bywali kowbojami, bandytami, ranczerami, żołnierzami i milionerami. Powoli z Polaków w Teksasie zmienili się w Teksańczyków z Polski lub Teksańczyków ze Śląska, bo kwestia, co jest prawdziwą ojczyzną ich przodków, pozostaje dla wielu nierozstrzygnięta.
Ewa Winnicka w swojej najnowszej książce pt. Miasteczko Panna Maria. Ślązacy na Dzikim Zachodzie opowiada niezwykłe losy śląskich osadników, wpisując je w dzieje Teksasu, największego amerykańskiego stanu, który – jak przekonują jego mieszkańcy – jest najlepszy we wszystkim, począwszy od liczby uniwersytetów po stan publicznych toalet. Tu decyduje się przyszłość Ameryki, tu hoduje się najwięcej bydła, stąd pochodzą najsłynniejsi kowboje i tu znajdują się największe złoża ropy w całych Stanach. Tu mieszkają też najwięksi patrioci. W sercach niektórych z nich jest miejsce dla starego kraju, domu prapradziadów. I to o nich jest ta historia.
Ewa Winnicka – reporterka, autorka książek Londyńczycy, Angole, Nowy Jork zbuntowany, Milionerka, Był sobie chłopczyk, Greenpoint. Kroniki Małej Polski .Współautorka książek Głosy i Władcy strachu (napisanych wspólnie z Dionisiosem Sturisem), a także 1968 (z Cezarym Łazarewiczem). Trzykrotna laureatka nagrody Grand Press, laureatka Nagrody Gryfia, nagrody dla najlepszej książki roku przyznawanej w ramach Festiwalu Reportażu w Lublinie oraz nagrody MediaTory. Otrzymała również nominacje do Nagrody Nike, Górnośląskiej Nagrody Literackiej „Juliusz” i Nagrody im. Ryszarda Kapuścińskiego. Razem z Magdaleną Grzebałkowską prowadzi podcast Jak się starzeć bez godności.
Tamten utracony świat. Spotkanie z Aliną Staneczek
18 listopada 2024 r., godz. 18.00
W sentymentalną podróż po Gliwicach zabierze nas Alina Staneczek. Wspólnie poszukamy śladów dawnej historii.
Alina Staneczek - gliwiczanka, absolwentka „Jedynki” oraz informatyki na Politechnice Śląskiej. Zakochana w Gliwicach (gdzie mieszka niezmiennie od urodzenia), Gdańsku i Wrocławiu - miastach połączonych historią oraz Neptunem. Absolwentka warsztatów pisania scenariusza i dramatu w Instytucie Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk. Jej opowiadanie „Mostek” zostało wyróżnione w II Ogólnopolskim Konkursie na Opowiadanie im. Gustawa Herlinga-Grudzińskiego. „Tamten utracony świat” oraz „Nasze odzyskane miejsca” wchodzą w skład gliwickiej trylogii. Trzecia część powinna ukazać się w przyszłym roku.
Prowadzenie: Marta Bajor
Historia zapisana na śląskich cmentarzach. Spotkanie z Dawidem Smolorzem
20 listopada 2024 r., godz. 18.00
Zachęcamy do wysłuchania rozmowy z Dawidem Smolorzem, autorem publikacji „Historia zapisana na śląskich cmentarzach”.
Cmentarze Górnego Śląska skrywają niezwykłą, barwną historię regionu. To miejsca spoczynku, ale też zapomnienia ludzi zasłużonych, którzy mieli ważny wpływ na bieg historii regionu czy nawet Europy i którzy tworzyli dzisiejszy Górny Śląsk. Nie bez przyczyny nasz region nazywany był wielkim tyglem kulturowym. To tu spotykały się i przeplatały wpływy wielu kultur i nacji. To tu żyli obok siebie katolicy, ewangelicy i wyznawcy judaizmu, których ślady możemy wciąż odkrywać. Same nekropolie to często wyjątkowe obiekty i grupy zabytków, pamietające wiele losów, historii i wydarzeń, które odeszły w zapomnienie. To niemi świadkowie dziejów regionu i losów pojedynczych ludzi.
Moderatorem będzie Szymon Szwajger.
Sfinansowano ze środków Konsulatu Republiki Federalnej Niemiec w Opolu, zorganizowane we współpracy z Domem Współpracy Polsko-Niemieckiej
„Fenomen malarstwa Erwina Sówki”. Spotkanie z Arkadiuszem Golą i Sonią Wilk.
21 listopada 2024 r., godz. 18.00
Erwin Sówka urodzony w 1936 roku w Giszowcu, syn i wnuk górników, w wieku 16 lat sam pracował już w kopalni. Malarstwem interesował się od dziecka, dlatego po pracy zaczął uczęszczać do koła plastycznego działającego przy Domu Kultury KWK „Wieczorek”, które okazało się pod wieloma względami wyjątkowe. Spotkał w nim Teofila Ociepkę – jedną z najbardziej nieszablonowych postaci polskiej sztuki XX wieku i duchowego przywódcę malarzy amatorów. Na fali zainteresowania Ociepką „odkryta” została cała Grupa Janowska. Najpierw w kraju, potem również za granicą. Erwin Sówka, przez blisko 70 lat tworzył konsekwentnie i z pełną świadomością tego, co i dlaczego maluje i rozumiał malarstwo jako ścieżkę duchowych poszukiwań. Jego ulubionym motywem były przedstawienia ezoterycznych bogiń, wykorzystywał elementy zaczerpnięte z symboliki chrześcijańskiej, a także mitologii indyjskiej. Na wielu obrazach Erwina Sówki oglądamy też miejskie pejzaże Nikiszowca.
Sonia Wilk - teoretyk sztuki, kurator wystaw ogólnopolskich i międzynarodowych. Od przeszło 30 lat bada wszelkie zjawiska związane z szeroko pojętą sztuką nieprofesjonalną (art brut, outsider art, art naif, insta etc.). Jako ekspert w dziedzinie plastyki nieprofesjonalnej zapraszana jest do udziału w sesjach naukowych i konferencjach w Polsce i za granicą. Od 2008 roku jest kierownikiem Działu Plastyki Nieprofesjonalnej Muzeum Śląskiego w Katowicach, kustoszem i kuratorem zbiorów.
Arkadiusz Gola – fotograf, kurator wystaw, wykładowca w Instytucie Twórczej Fotografii Uniwersytetu Śląskiego w Opawie. Członek Związku Polskich Artystów Fotografików. Od 1996 roku pracuje w redakcji „Dziennika Zachodniego” na Górnym Śląsku. Swoje prace wystawiał w kraju i za granicą (Czechy, Francja, Niemcy, Belgia, Słowacja).
Zrozumieć Śląsk. Spotkanie autorskie z Moniką Fibic
22 listopada 2024 r., godz. 18.00
Monika Fibic – etnolog z wykształcenia i zamiłowania. W sercu nosi Śląsk z całym jego bogactwem kulturowym i historycznym. Autorka „O jednej, która nade wszystko kochała Śląsk. Rzecz o Bronisławie Brewińskiej”, „Za starego piyrwyj”, „Ciernie wojennej zawieruchy” i „Wojna jest kobietą”. Szczęśliwa mężatka oraz matka córki i dwóch synów. Mieszka w Pszowie na Górnym Śląsku.
„Dla wielu Polaków Śląsk był zawsze krajem nieznanym, choć instynktownie bliskim. Z chwilą kiedy znalazł się w granicach Polski i stanowi dzisiaj nierozerwalną z nią całość, gruntowne poznanie pełnej jego wartości i historii powinno stać się obowiązkiem każdego Polaka. Zachęcam do tego z całego serca. Moje spotkania z wiekowymi już, rdzennymi mieszkańcami Górnego Śląska, ich osobiste przeżycia i relacje dały mi nowy pogląd na to wszystko, co wydarzyło się tutaj w latach 1920 – 1950. Być może moja książka przyczyni się do lepszego zrozumienia losów Górnego Śląska oraz jego mieszkańców każdego, kto po nią sięgnie. Żywię taką nadzieję.”
Marek Blaut. Spotkanie autorskie
25 listopada 2024 r., godz. 18.00
Marek Blaut - je st autorem kilku książek. Dwie ostatnie: „Depozyt"-2022” i „Spisek IQ-2024” wydało katowickie Wydawnictwo Naukowe „Śląsk”.
Powieść „Spisek IQ” to kolejna wyprawa w świat nauki, polityki i gry wywiadów. Spisek wybitnych naukowców ma spowolnić marsz szaleńców ku zgubie. Zwykli ludzie zostają uwikłani w ciąg śmiertelnie niebezpiecznych wydarzeń. Jak podkreśla autor „Zajrzymy do Szwajcarii, w podziemia hitlerowskiej fabryki wunderwaffe, do przedwojennego Lwowa i - jakże by inaczej - na Śląsk. To stąd pochodzą bohaterowie książki”.
Nasz gość to Ślązak z lwowskimi genami. Absolwent Wydziału Prawa UŚ (1976 r.) Pracował m. in. na kopalni, w TVP, w cukierni, bibliotece, telewizji kablowej, w muzeum. Realizował reportaże tv, filmy dokumentalne i edukacyjne. Współpracował z prasą: Politechnik, Czas, Dziennik Zachodni. Debiutował powieścią „Dolina – 4”. Książka, jako słuchowisko, ukazała się dwukrotnie na antenie Polskiego Radia Katowice. Wydał także zbiory felietonów, publikowanych na łamach „Dziennika Zachodniego”: „Jezd dobrze”, „Zapiski”, „Ludzie, ludzie...”. Pisze książki: fantasy, science fiction , kryminały, sensację, thriller y, literaturę piękną.
Zabytki techniki. Polska z pomysłem . Beata i Paweł Pomykalscy spotkanie autorskie
26 listopada 2024 r., godz. 18.00
W sierpniu na półkach księgarń pojawiła się książka „Zabytki techniki. Polska z pomysłem” Beaty i Pawła Pomykalskich. To ich trzeci po „Miastach i miasteczkach” oraz „Wioskach i sielskich zakątkach” przewodnik po Polsce. Historia techniki i przemysłu prezentowana w najnowszym tomie będzie osią spotkania z autorami książek. Skupimy się także na Śląsku i porozmawiamy o fascynujących obiektach regionu: kopalniach, muzeach, skansenach, kolejkach wąskotorowych, wiaduktach, mostach, osiedlach robotniczych i miasteczkach przemysłowych. Fascynujących miejsc jest naprawdę dużo. Warto o nich posłuchać, by potem odkrywać je na własną rękę.
Beata i Paweł Pomykalscy – duet w pracy i życiu, póki co skutecznie łączący obowiązki zawodowe z zainteresowaniami. Z urodzenia i wyboru związani z ukochanym Górnym Śląskiem, któremu poświęcają szczególnie dużo uwagi. Jeden raz w życiu zrobili to, co modne, czyli wybrali studia politologiczne, czego jednak nie żałują, bo studia nie przeszkadzały im w poszukiwaniu pomysłu na życie. Paweł kształcił się w dziedzinie fotografii, co zaowocowało wieloma publikacjami oraz wystawami, a Beata w językach i kulturze Słowian południowych, co doprowadziło ją do momentu, w którym napisała i obroniła doktorat związany ze współczesną Serbią. Jeszcze na studiach zaczęli przygodę z (własnymi) książkami. Od 2008 r. tworzą cykl albumów fotograficzno-historycznych na temat śląskiego dziedzictwa potentatów przemysłowych. Wydają również przewodniki po państwach Europy (m.in. pierwszy w Polsce przewodnik po Bośni i Hercegowinie) oraz – jako miłośnicy wielkich miast – po metropoliach europejskich. Udzielają się także na rzecz promocji turystyki na swoim rodzinnym Górnym Śląsku oraz ulubionej architektury modernistycznej. Prowadzą bloga adventum.com.pl .
SPACER:
Miejsce rozpoczęcia spaceru: Gliwice, Plac Mickiewicza
Z przedmieścia do śródmieścia. Kamil Iwanicki
16 listopada 2024 r., godz. 11.00
Spacer: Z przedmieścia do śródmieścia
Czarne przedmieście, Raciborskie przedmieście istniało przy dawnym mieście od średniowiecza. Dzisiejsza ulica Siemińskiego to jeden z śladów wiekowego rodowodu miasta. Zaczął zmieniać się charakter okolicy. To na jej końcu stanął kościół św. Krzyża, gdzie nocował Jan III Sobieski w drodze na Wiedeń. Tuż obok znajdował się Młyn Goretzkiego. Przy okolicznych ulicach na przełomie XIX i XX wieku stanęły piękne kamienice, sądy, szkoły i szpitale. Przedmieście przerodziło się w śródmieście Gliwic, gdzie mieszkali najbogatsi mieszczanie. Zobaczymy, gdzie muzeum miejskie się rodziło, porozmawiamy jakie funkcje miały dawne wieże ciśnień oraz jakie pamiątki zostawiły wojska stacjonujące w Gliwicach w XX wieku.
Kamil Iwanicki — silesianista, badacz Górnego Śląska, przewodnik, absolwent studiów śląskich na Uniwersytecie Śląskim. Pracownik Centrum Kultury Victoria w Gliwicach. Twórca projektów regionalnych: Familoki, Gliwicka Mapa Tajemnic i Śląskie Stwory i Potwory. Jego obiektem zainteresowań pozostają kolonie robotnicze, które stają się punktem wyjścia do opowieści o tradycjach, zwyczajach i życiu mieszkańców familoków. Iwanicki prowadzi cieszące się zainteresowaniem spacery po osiedlach robotniczych, organizowanych w ramach projektu „Familoki”. W zeszłym roku ukazała się jego książka „Familoki. Śląskie mikrokosmosy”. Inicjator cyklu spacerów GPS – Gliwice Poznajemy Spacerem, w trakcie którego wraz z mieszkańcami odkrywa tajemnice miasta w różnych jego zakątkach.
Miejsce zbiórki i początek spaceru: Plac Mickiewicza. Zakończenie – Biblioteka Centralna, przy ul. Kościuszki 17, gdzie na uczestników będzie czekał mały, śląski poczęstunek.
WYSTAWA:
Górnośląskie Axis Mundi część II - wystawa malarstwa Jarosława Kassnera
8 – 26 listopada 2024 r.
wernisaż - 19 listopada, godz. 18.00
Maluje odkąd pamięta – pejzaże, portrety, akty, martwą naturę, ale przede wszystkim Śląsk. Jak sam o sobie mówi, jest „malarzem intuicyjnym”, a jego twórczość to eklektyczna kompilacja onirycznych, wręcz surrealistycznych wizji łączących fascynację ikonami i malarstwem naiwnym, zwanym też „śląskim mistycyzmem”. Przez krytyków sztuki uznawany jest za jednego z najciekawszych malarzy górnośląskich, kontynuatora dziedzictwa Erwina Sówki i Grupy Janowskiej. Od 2003 roku jest związany z Grupą Artystów Nieprofesjonalnych „Grota” ze Świętochłowic, ale wiele działań podejmuje indywidualnie.
Najważn i ejszą imprezą, w jakiej od początku brał cz ynny udział, był Art Naif Festiwal organizowany w katowickim Nikiszowcu, w ramach którego prezentowało swoje prace ponad dwustu twórców z całego świata . P onadto czyn n ie uczestniczy w śląskich przeglądach sztuki, konkursach i wystawach. Swoje obrazy prezentuje na facebooku i własnej galerii internetowej www.kassnerobrazy.pl .
Oprócz malowania na płótnie tworzy również ilustracje książkowe. Spod jego kreski wyszedł portret detektywa Hanusika do serii książek Marcina Melona. Jego obrazy znalazły się także na okładkach górnośląskich zespołów bluesowo - jazzowych – Highway oraz Lipiny Syndicate, projektu muzycznego Joli Literskiej z zespołem pt. „Protest songs. Pieśni Lutra” czy Marek McCarron Trio.
PROJEKCJA FILMU
„Pokolenia - o Ślązakach w Teksasie” w reżyserii Dagmary Drzazgi
15 listopada 2024 r., godz. 17.00
Film pokazujący współczesnych potomków Ślązaków w Teksasie, próbujący odpowiedzieć na pytania: kim są, czy śląskie korzenie są dla nich ważne, czy znają jeszcze język ich przodków? To właśnie Ślązacy w 1854 roku założyli najstarszą polską osadę w Stanach Zjednoczonych i nazwali ją Panna Maria. Pionierzy spodziewali się, że uciekając spod pruskiego jarzma, znajdą się w ziemi obiecanej. Tymczasem zetknęli się z suszą, ciężką pracą na stepie, jadowitymi wężami i skorpionami. Wielu naszych rodaków zapłaciło życiem za osiedlenie się w nowym kraju. Piętnaście lat temu ekipa TVP Katowice była w Teksasie; realizowała wówczas reportaże z obchodów 150. rocznicy pierwszego wyjazdu Ślązaków do USA. Dziś reżyserka filmu i operator wracają w to samo miejsce, próbują spotkać się z tamtymi bohaterami, obserwują, co zmieniło się w Pannie Marii. Bohaterem i zarazem przewodnikiem po Teksasie jest ksiądz Franciszek Kurzaj, który od lat jest duszpasterzem Ślązaków w Teksasie.
WARSZTATY EDUKACYJNE DLA DZIECI
Śląskie straszki to nie igraszki – spotkanie dla dzieci
16 listopada 2024 r., godz. 14.00
Dołącz do nas i odkryj magiczny świat śląskich straszków!
Zapraszamy na fascynujące warsztaty podczas których spotkamy się z tajemniczymi postaciami takimi jak Heksa, Utopek czy Piecuch. Gry i zabawy podczas warsztatów umilą czas i pozwolą uczestnikom na aktywne poznawanie śląskich straszydeł. Nie zabraknie również elementów gwary śląskiej, co sprawi, że wydarzenie nabierze wyjątkowego charakteru i pozwoli na głębsze zrozumienie lokalnej kultury.
Spotkanie dla dzieci w wieku 10-12 lat.
Obowiązują zapisy: tel. 32 238 26 63 lub e-mail: o-33@biblioteka.gliwice.pl i odbiór bezpłatnych wejściówek: ul. Kościuszki 17, wypożyczalnia dla dzieci.
Prowadzenie Anna Drost- Sławińska